کلیاتی در مورد باکس
باکس(انکلوژر= محفظه) یکی از اجزای اصلی در سیستم‌های صوتی خودرویی و خانگی است که یکی از مهمترین قسمتهای صوتی است؛ بخشی که تمام وظایف صدای تولیدی را بر دوش می‌کشد. معمولا شرکت هایی همانند پایونیر، جی وی سی کنوود و … در کاتالوگ محصولات خود ، باکس مناسب برای سابووفر را معرفی میکنند تا به نحوی انتخاب باکس را برای مصرف کننده راحت تر کنند.
اصول کارکرد ساب ها و ووفر ها رابطه مستقیم با جابجایی هوا دارد؛ باکس ها به منظور هدایت هوای پشت ساب ووفر ها استفاده می شوند. محفظه پشت ووفر یکی از مهمترین قسمت ها جهت تولید، کیفیت و حجم صدا می باشد ، به نحوی که اگر یک بلندگو را از محفظه خود مثلا طاقچه خودرو خارج کنید متوجه می شوید که حجم صدا و باس به شدت کاهش پیدا میکند؛ هوای پشت ووفر باعث افزایش این حجم از صدا می شود و این موضوع اهمیت محفظه پشت ساب را نمایان می کند و اینکه یک باکس استاندارد چقدر میتواند در صدای ساب تاثیر گذار باشد. برخی ساب ها را نیز میتوان بصورت (Free Air)قابل استفاده در فضای باز همانند طاقچه استفاده کرد و قابلیت نصب خارج از باکس را دارند.
باکس یا انکلوژر (Enclosure) چیست؟
باکس را میتوان فضای بسته یا نیمه بسته‌ای که اطراف ساب یا اسپیکر را محصور میکند، تعریف کرد. برای استفاده بهینه و رسیدن به بیشترین بازده از درایور مد نظر، باید آن را درون باکس مناسب قرار دهیم. وظیفه اصلی باکس هدایت فرکانس‌های تولید‌شده از ساب یا اسپیکر است که هدف نهایی آن به بازده بیشتر و کمترین اتلاف انرژی ختم می‌شود. در واقع هدف اصلی استفاده از باکس سازماندهی امواج صوتی، کنترل نوسان و حرکات ووفر است. باکس علاوه بر تشدید حجم صدا، مزایای دیگری مانند ایفای نقش کراس‌اوور و فیلتر کردن فرکانس‌ها و تغییر رفتار ساب را داراست. واحد اندازه گیری حجم باکس لیتر می باشد.
قسمتهای مختلف یک باکس
هر باکس از چند قسمت اصلی تشکیل می‌شود. اولین قسمت چمبر(محیط بسته=Chamber) نام دارد. چمبر یک محیط بسته است که در بازده و ارتعاشات صوتی تاثیر می‌گذارد . قسمت بعدی که مختص باکسهای غیر‌سیلد است، پورت (Port) نام دارد. پورت محفظه‌ای است که باعث ارتباط فضای داخلی و بیرونی باکس می‌شود. با تغییر سایز پورت میتوان فرکانس تیون(Tune) تولیدی را تغییر داد. پورت اشکال مختلفی دارد که معمولا به شکل مکعب و استوانه‌ای دیده می‌شود. فرکانس تیون در باکسهای بسته کاربردی ندارد. باکسهای پورتد (Ported) از دو قسمت اصلی چمبر و پورت تشکیل می‌شود. فرکانس تیون در پورت تاثیر می‌گذارد و فرکانس رزونانس در چمبر. این دو فاکتور در کنار هم با فرمول خاصی که شامل پارامتر‌های آکوستیکی می‌شود، نوعی فرکانس به ما می‌دهد که فرکانس تیون نام دارد.
انواع باکس
- باکس سیلد(Sealed Box)
باکس های سیلد فاقد منفذ یا همان پورت ورودی و خروجی هوا می باشند. این مدل دارای مزایا و معایب خاصی است. از مزایای این مدل میتوان کیفیت بالاتر، دقت بیشتر، محاسبات ساخت ساده‌تر و فضای اشغالی کمتر را نام برد. تمایل باکسهای سیلد به فرکانس‌های بالاتر(تیز‌تر) است، در واقع فرکانس‌های بالاتر را قوی‌تر اجرا میکند. از مهمترین معایب باکس سیلد، حجم کمتر صدا و حرارت بیشتر کویل‌های ساب ووفر است که نسبتا استهلاک بالاتری در مقابل باکسهای پورتد دارد. اگر بخواهیم به صورت اجمالی ویژگیها و خصوصیات باکسهای سیلد را بیان کنیم میتوانیم به : دقت بالا ،کیفیت صوتی بالا ،حجم کمتر صدا،
طول عمر بالا ، سایز کوچکتر نسبت به پورتد،عدم افت کیفیت در دراز مدت ، میتواند در هر شکلی طراحی شود و لزومی ندارد مکعب باشد ، داغ شدن سیم پیچ در صورت استفاده طولانی به دلیل عدم عبور هوا جهت خنک شدن اشاره کرد.
- باکس پورتِد(ported)
باکس های پورتد بر خلاف سیلد دارای پورت ورودی و خروجی هوا می باشند که این پورت اشکال مختلف (معمولا به شکل مکعب یا استوانه) دارد . از مزایای این مدل بازده و قدرت بیشتر و اجرای فرکانس‌های پایین‌تر است. معمولا سایز باکسهای پورتد از سیلد بیشتر است و فضای بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد و برای افرادی که از لحاظ فضای نصب در مضیقه هستند دردسر ساز است. بزرگتر بودن فضای داخلی باکس و تبادل هوای ایجاد شده بین فضای داخلی و خارجی باعث می شود که حجم صدای تولیدی در باکس پورتد حداقل به دو برابر باکسهای سیلد برسد.
البته بیشتر شدن حجم صدا به نوع ساب انتخاب شده و پارامتر‌هایی همچون سایز ساب، فضای صندوق خودرو و قابلیت‌های ساب ووفر هم بستگی دارد. محاسبات ساخت انواع باکس تجربه و دقت بسیاری می‌طلبد که توسط نرم‌افزار‌های خاص انجام می‌شود .
ازجمله ویژگیهای این نوع باکس می توان به : حجم صدای بالا ، قدرت بیشتر ، راه اندازی راحت تر ساب ووفر ، قابلیت تیون فرکانس با توجه به پورت هوا ، سایز بزرگتر نسبت به سیلد ، تداخل باس قبل با باس بعدی به دلیل بازی زیاد صفحه ساب ، افت کیفیت و دقت در دراز مدت ، خنک ماندن سیم پیچ بدلیل عبور جریان هوا اشاره کرد.
اگر ترجیح می دهید باس هایی که محکم و با دقت هستند داشته باشید، به سراغ باکس های سیلد (مهر و موم شده بدون منفذ) بروید. اگر می خواهید حجم باس بیشتر و قدرتمند داشته باشید به سراغ باکس های پورتد بروید.
- باکس بَند پَس(Bandpass box)
باکس بند‌پس است که توانایی‌های زیادی در زمینه قدرتی و کیفیتی دارد و یکی از باکسهای پر‌مصرف است . در این باکس برخلاف مدل‌های دیگر، ساب ووفر درون باکس قرار می‌گیرد و معمولا برای زیبایی یک ضلع آن را از طلق یا پلاستیک‌های فشرده شفاف استفاده میکنند. برای ساخت این باکس حداقل حجم ۱۰۰ لیتر را در نظر می‌گیرند. این باکس تحمل ساب ووفر را به میزان قابل توجهی بالا می‌برند و ساب ووفر میتواند حداکثر بازدهی خود را ارائه دهد. باکس بند‌پس ، خود دارای مدل‌های مختلفی مانند ۴ اُردِر ، ۶ اُردِر و ۸ اُردِر برای دستیابی به صداهای کیفیتی و قدرتی و تخصصی استفاده می شوند.
- باکس هورن(Horn box)
تمرکز اصلی این مدل باکس، مانند باکسهای پورتد روی قدرت است با این تفاوت که باکسهای هورن، تاکید بیشتری بر حداکثر قدرت و اجرای فرکانس‌های خاص با کیفیت بیشتر دارد. شکل پورت در این مدل باکس به صورت شیپوری است و هرچه طول پورت بیشتر می‌شود، دهنه پورت بزرگتر می‌شود. این مدل نیازمند تجارب و محاسبات آکوستیکی خاصی است که همین باعث می شود که افراد معدودی قادر به طراحی آن باشند.
برای ساخت باکس خوب باید از چه نوع چوبی استفاده کرد؟
نکته مهمی که اکثرا به آن دقت نمی‌شود نوع چوب استفاده شده در ساخت باکس است که به صورت آماده به وفور در بازار دیده می‌شود. باکسهای شرکتی آماده معمولا از جنس نئوپان (LDF) هستند، که چوبی ارزان قیمت است و معایبی در پی دارد. زمانی که موج صدای تولید‌شده با بافت نئوپان برخورد میکند به علت هوای موجود در بافت نئوپان و مقاومت پایین ، باعث لرزش ساختار آن می‌شود، این لرزش و ارتعاش بیش از حد بدنه باکس باعث تخریب موج‌های صوتی و درنهایت ایجاد به‌هم‌ریختگی صدا می‌شود.
بهتر است برای ساخت باکس از چوب‌های با ضریب تراکم بالاتر و مقاومت بیشتر مانند MDF یا HDF استفاده شودMDF نوعی چوب با فشردگی ملکولی زیاد است که به صورت خشک و فشرده ساخته می‌شود و قابلیت تغییر شکل را داراست. این مدل یکی از بهترین چوب‌هایی است که برای ساخت باکس انتخاب می‌شود.
هر اندازه قطر ام‌دی‌اف بیشتر شود، میتوان صدای بهتری از باکس دریافت کرد، اما برای اینکه از لحاظ اقتصادی به صرفه باشد و برای راه اندازی سیستم های نیمه‌حرفه‌ای MDF ۱۶ میلی‌متر گزینه بهتری است.
چگونه باکس را عایق‌کاری کنیم؟
جلوگیری از هدر رفتن امواج صدای تولید شده اهمیت زیادی دارد ؛ این موضوع لزوم انجام یک عایق کاری بی نقص را آشکار میکند. استفاده از چسب آب‌بندی یا چسب چوب برای درزهای میان اضلاع باکس یکی از ساده‌ترین روش‌های عایق‌کاری درزهای بین اضلاع باکس است که تاثیر محسوسی، به خصوص در باکسهای سیلد می‌گذارد.
استفاده از الیاف عایق‌بندی نوع دیگر عایق‌کاری در باکس است ؛ استفاده از پشم شیشه یا الیاف خاص حتی موکت از مواردی است که برای عایق‌کاری باکس استفاده می‌شود، به این گونه که یک لایه سطحی روی تمام سطوح داخلی باکس کشیده می شود . این عمل در بهبود کیفیت و نرمی صدای ساب تاثیر چشمگیری دارد.
البته باید مواظب بود که استفاده بیش از حد پشم شیشه باعث کندی گردش هوا و داغ‌تر شدن کویل ساب ووفر و در نتیجه پایین آمدن عمر ساب نشود.
نکته دیگری که میتواند تاثیر قابل توجهی بر صدای تولید شده بگذارد، زوایای داخلی باکس است. هر چقدر میزان زوایا و تیزی کنج‌های داخلی به گرد شدن نزدیک شود، سرعت خروج فرکانس تولیدی بیشتر و خرابی صدا کمتر می‌شود. برای بالاتر بردن بازده و حجم صدا در باکسهای پورتد بهتر است عمق باکس بیشتر از اضلاع دیگر آن باشد. این ساختار در باکسهای سیلد به صورت معکوس است یعنی هر چه میزان حجم باکس کمتر شود دقت آن بیشتر می‌شود.
